Enemy: Ο άνθρωπος αντίγραφο του Ζοζέ Σαραμάγκου στη μεγάλη οθόνη

«Ο άνθρωπος αντίγραφο», το καλύτερο για πολλούς μυθιστόρημα της ωριμότητας του Ζοζέ Σαραμάγκου (εκδ. Καστανιώτη), μεταφέρθηκε ήδη στη μεγάλη οθόνη. Σε αυτό βασίζεται η ταινία «Enemy», μια ισπανοκαναδική συμπαραγωγή που υπογράφει ο σκηνοθέτης Ντενί Βιλνέζ.

Ο ήρωας του Πορτογάλου νομπελίστα είναι ένας μοναχικός και μονότονος άνθρωπος που, παρακολουθώντας ένα βράδυ μια ταινία, ανακαλύπτει ότι στην ίδια πόλη μ' εκείνον κυκλοφορεί το ακριβές αντίγραφό του, ένας σωσίας του. Οταν όμως τον ανακαλύψει, θα συνειδητοποιήσει πως έχει χάσει τον ίδιο του τον εαυτό. Στο ψυχολογικό θρίλερ του Βιλνέζ τον κεντρικό ρόλο κρατά ο Τζέικ Τζίλενχαλ, με συμπρωταγωνίστρια την Ιζαμπέλα Ροσελίνι. Η ταινία έκανε το ντεμπούτο της στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν, τον Σεπτέμβριο του 2013.

ΕΠΙΣΗΜΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΟΡΟΝΤΟ 2013

ΜΕΓΑ ΒΡΑΒΕΙΟ ΚΑΛΥΤΕΡΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ ΣΙΤΓΚΕΣ 2013 

“Το χάος είναι μια τάξη που δεν αποκρυπτογραφήθηκε ακόμα” Ζοζέ Σαραμάγκου

Το όραμα του σκηνοθέτη

«Ενώ διάβαζα το μυθιστόρημα του Ζοζέ Σαραμάγκου, είχα ένα πολύ έντονο αίσθημα ιλίγγου. Ο ίλιγγος είναι ένας από τους χειρότερους εφιάλτες μου, αλλά για κάποιο περίεργο λόγο με ελκύει. Ο Σαραμάγκου έχει ένα μοναδικό τρόπο να προσεγγίζει το ανθρώπινο είδος και τους εύθραυστους πολιτισμούς. Η βαθιά αίσθηση του χιούμορ του και η παρομοιώδης νοημοσύνη του με αγγίζουν πάντα με ιδιαίτερο τρόπο. Όταν έκλεισα το βίβλιο, ήξερα ότι αυτή θα ήταν η επόμενη ταινία μου.

Ο Άνθρωπος Αντίγραφο, είναι η πιο προσωπική για μένα ταινία που έχω κάνει μέχρι σήμερα. Πρόκειται για μια ταινία για τη δύναμη του υποσυνείδητου, ένα θέμα που με απασχολεί ιδιαιτέρως γιατί επηρεάζει τόσο πολύ τις προσωπικές μας αποφάσεις και την κοινωνία γενικότερα. Εάν δεν έχεις επίγνωση αυτής της δύναμης και των παρενεργειών της, δε γνωρίζεις στ’ αλήθεια ποιος παίρνει τις αποφάσεις για σένα- δεν είσαι υπεύθυνος για τον εαυτό σου.

Ένας άντρας που θέλει να αφήσει την ερωμένη του για να επιστρέψει στην εγκυμονούσα σύζυγο του πρέπει να αντιμετωπίσει τον χειρότερο εχθρό του: τον ίδιο του τον εαυτό. Ο Σαραμάγκου επέλεξε με χιούμορ ότι αυτός ο άντρας θα πρέπει να ανταγωνίζεται τον εαυτό του. Όπως και στην προηγούμενη ταινία μου, «Μέσα Από τις Φλόγες», το 1+1=1 είναι μια τρομακτική εξίσωση. Η ίδια η ταινία είναι μια υποσυνείδητη εμπειρία. Στα σκοτεινά σημεία του μυαλού του, ο Άνταμ είναι αντιμέτωπος με μια εμμονική σεξουαλικότητα, που τον αποτρέπει να έρθει κοντά στην πραγματική οικειότητα και τον αληθινό έρωτα. Για να επιστρέψει στην κανονική του ζωή, η ναρκισσιστική πλευρά του στρέφεται ενάντια στο αντικείμενο του πόθου του και το καταστρέφει.

Από σκηνοθετικής πλευράς, ο Άνθρωπος Αντίγραφο είναι ένα υπαρξιακό ερωτικό θρίλερ, στο οποίο παρακολουθούμε έναν άντρα που κατασκοπεύει τον κλώνο του σε μια απέραντη μητρόπολη. Από αυτή την άποψη, πρόκειται για μια νευρωτική ταινία κατασκοπίας. Κι αν αυτή η κατασκοπική ταινία έχει μόνο ένα “gadget”, αυτό είναι πολύ δυνατό: όταν ο Άντονι συναντήσει τον Άνταμ για πρώτη φορά, το κοινό θα νοιώσει την ολική σύγκρουση και το βάρος της σουρεαλιστικής κατάστασης. Είναι μεγάλη πρόκληση για μένα να εκφράσω το βάρος μιας τέτοιας συνάντησης.

Το να δεις τον εαυτό σου είναι ένα φαινόμενο, που θα πρέπει να έχει την ίδια βαρύτητα όπως αυτή που έχει μια μαύρη τρύπα στον γαλαξία. Μια βαθιά υπαρξιακή κρίση θα πρέπει να περικυκλώσει τον Άνταμ. Η υπαρξιακή κρίση, η κατάθλιψη είναι μέρος του βασικού χαρακτήρα, ακόμη κι αν δεν επισημαίνεται στους διαλόγους. Πόσο αβάσταχτο είναι να έρχεσαι αντιμέτωπος με τον εαυτό σου, να τον αναγνωρίζεις πλήρως στο σώμα κάποιου άλλου;»

Ντενίς Βιλνέβ  Διπροσωπία

Οι σκηνές όπου ο Τζέικ Τζίλενχαλ έπρεπε να ερμηνεύσει απέναντι στον εαυτό του είχαν τεχνικές όπως και πνευματικές δυσκολίες. Ο διευθυντής φωτογραφίας Νίκολας Μπόλντακ θυμάται: «Όταν διάβασα το σενάριο, σκέφτηκα σχεδόν άμεσα, πως στο διάολο θα γυρίσουμε τις σκηνές της διπροσωπίας; Πώς θα συγχρονιστούν, τι αίσθηση πρέπει να αφήνουν; Η κύρια ανησυχία μας ήταν να φαίνονται αληθινές.» Η παραγωγή έφερε ένα ειδικό σύστημα, το Mo-Sys, το οποίο μπορεί να προγραμματιστεί να επαναλαμβάνει μια ακριβή κίνηση της κάμερας περισσότερες από μία φορές. Αυτό επιτρέπει στο συνεργείο να τραβήξουν την ίδια σκηνή πολλές φορές με τον ακριβώς ίδιο τρόπο, έτσι ώστε να γυριστεί η μία σκηνή στην οποία οΤζίλενχαλ είναι ο Άνταμ κι εκείνη στην οποία υποδύεται τον Άντονι.

Μεγαλύτερη πρόκληση ωστόσο ήταν το πως ακριβώς θα αλληλεπιδρούσε ο Τζίλενχαλ με τον εαυτό του. Για κάποιες σκηνές, έπαιζε κάποιος άλλος απέναντι του, και στη συνέχεια «σβηνόταν» για να μπει στη θέση του ο Τζίλενχαλ στον άλλο ρόλο. Συνήθως ο ίδιος ο Μπόλντακ ήταν αυτός που στεκόταν απέναντι του. «Όλα πηγαίνανε πολύ καλά με το Mo-Sys, αλλα συνειδητοποιήσαμε ότι είχε πολύ μεγάλη σημασία η νοητή ευθεία από το βλέμμα του Τζέικ: έπρεπε να κοιτάζει ακριβώς στο συνομιλητή του. Χρησιμοποίησα έναν τρίποδα κι ένα μπαλάκι του τέννις ως το χαρακτήρα απέναντι στον Τζέικ, και κάθε φορά ελέγχαμε τη θέση του. Ήταν απίστευτη διαδικασία- ο Τζέικ έπρεπε να την εμπιστευτεί, κι εγώ έπρεπε να εμπιστευτώ εκείνον.»

«Ο περίπλοκος τρόπος ερμηνείας κι ο τρόπος χειρισμού του χώρου για τις σκηνές της διπροσωπίας, είναι κάτι στο οποίο δεν μπορείς να έχεις πίστη αν ο ηθοποιός δεν είναι καλός», αναφέρει ο Βιλνέβ. «Οι σκηνές βγήκαν αληθινές γιατί ο Τζέικ είναι φανταστικός. Υπό αυτή την έννοια, δεν πρόκειται τόσο για τα ειδικά εφέ, όσο για την ερμηνευτική ικανότητα.»

«Στις σκηνές της διπροσωπίας, είχα πάντα ένα αίσθημα αποπροσανατολισμού», θυμάται ο Τζίλενχαλ. «Ήξερα εκ των προτέρων ότι θα έπρεπε ανά πάσα στιγμή να είμαι προετοιμασμένος να υποδυθώ οποιονδήποτε από τους δύο χαρακτήρες. Με συναρπάζουν οι ιστορίες διπλής προσωπικότητας, δε θεωρώ οτί υπάρχουμε απαραίτητα ως μία οντότητα συνέχεια. Το να το διερευνήσω σε ένα χαρακτήρα ή σε μία ταινία ήταν μια ιδέα που με ενθουσίασε.»

Ο συμβολισμός της αράχνης Το οπτικό σύμβολο της αράχνης, που δεν εμφανίζεται στο μυθιστόρημα, εγείρει πολλά ερωτήματα και είναι ανοιχτό προς ερμηνεία. « Η αράχνη μπορεί να ερμηνευτεί με πολλούς τρόπους», λέει ο σεναριογράφος Χαβιέρ Γκιγιόν. «Στην ταινία μας, συνδέεται με τη μητρότητα, αλλά νομίζω πως το κοινό θα επιλέξει τη δική του ερμηνεία. Θα είναι διαφορετικό για κάθε θεατή.»

«Νομίζω πως η αράχνη καθορίζει το ύφος», λέει ο Τζίλενχαλ. «Είναι σαν μια μορφή αλήθειας που αχνοφαίνεται. Αν ζυγίσεις την αραχνοφοβία με την πραγματικότητα, ο φόβος αυτός υπερβαίνει κατά πολύ τα πραγματικά δεδομένα. Είναι αλήθεια ότι άνθρωποι έχουν πεθάνει από τσιμπήματα και είναι τρομακτικές, αλλά θεωρώ ότι αυτός ο φόβος δεν αντανακλά την πραγματική τους φύση.»

«Αναζητούσα την τέλεια εικόνα που θα είχε κάτι να πει για τη σεξουαλικότητα και το υποσυνείδητο. Με αυτό κατά νου, η αράχνη ήταν η τέλεια εικόνα», λέει ο σκηνοθέτης. «Ωστόσο, πιστεύω ότι θα έχει κάτι διαφορετικό να πει στον καθένα, οπότε αφήνω την ερμηνεία στον θεατή.» 

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

«Ο Άνθρωπος Αντίγραφο» του Ζοζέ Σαραμάγκου

Ο Ζοζέ Σαραμάγκου είναι ο μόνος συγγραφέας σε πορτογαλική γλώσσα που έχει κερδίσει ποτέ το Βραβείο Νόμπελ, ιδιαίτερα γνωστός για μυθιστορήματα του «Baltasar and Blimunda» και «Περί τυφλότητος». Το τελευταίο έγινε ταινία το 2008 από το Βραζιλιάνο σκηνοθέτη Φερνάντο Μερέγιες.

Ο Άνθρωπος Αντίγραφο εκδόθηκε σε 27 χώρες και έκανε περισσότερες από 70,000 πωλήσεις αντιτύπων μόνο στις ΗΠΑ. Ο ίδιος αναφέρει ότι είχε την ιδέα για το βιβλίο, όταν ξυριζόταν μια μέρα μπροστά στον καθρέφτη του. Οι New York Times στην κριτική τους, έγραψαν ότι εύκολα μπορούν να θεωρήσουν το «Ο Άνθρωπος Αντίγραφο» ως το αριστούργημα του Σαραμάγκου. 

Τζέικ Τζίλενχαλ

Ο υποψήφιος για Όσκαρ και Χρυσή Σφαίρα για την ερμηνελία του στο BROKEBACK MOUNTAIN, συνεργάζεται για δεύτερη φορά με το Ντενίς Βιλνέβ, μετά το Prisoners. Με αξιοσημείωτη καριέρα και στο θεατρικό σανίδι, είχε κάνει το ντεμπούτο του στο THIS IS OUR YOUTH και ακολούθησε το IF THERE IS I HAVENT FOUND IT YET. Για την ερμηνεία του στο πρώτο, απέσπασε κι ένα βραβείο Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Ηθοποιού από τα Βραβεία Evening Standard.

Φιλμογραφία Nightcrawler (2014) Enemy – Ο Ανθρωπος Αντίγραφο (2013) Prisoners (2013) End of Watch – Περιπολία (2012) Source Code – Τα Τελευταία 8 Λεπτά (2011) Love and Other Drugs – Αγάπη σαν Ναρκωτικό (2010) Prince of Persia: The Sands of Time (2010) Brothers (2009) Rendition – Εκδοση Κρατουμένου (2007) Zodiac (2007) Fabulous! The Story of Queer Cinema – Η Ιστορία του Queer Σινεμά (2006) Brokeback Mountain – Το Μυστικό του Brokeback Mountain (2005) Jarhead – Σύρριζα (2005) Proof (2005) The Day After Tomorrow – Μετά την Επόμενη Μέρα (2004) Moonlight Mile – Πικρά Φεγγάρια (2002) The Good Girl – Σαν Καλό Κορίτσι (2002) Bubble Boy – Ο Γενναίος (2001) Donnie Darko – Ντόνι Ντάρκο (2001) Lovely & Amazing – Γυναίκες… για Δέσιμο (2001) October Sky – Ονειρα του Ουρανού (1999) A Dangerous Woman – Επικίνδυνη Γυναίκα (1993) City Slickers – Τι Εκανες Μπαμπά στην Αγρια Δύση (1991)

Μέλανι Λορέν

Η Λορέν γνώρισε τη διεθνή καταξίωση με το ρόλο της ως Σοσάννα Ντρέιφους στο Άδωξοι Μπάσταρδη του Κουέντιν Ταραντίνο. Έκανε το ντεμπούτο της στο UN PONT ENTRE DEUX RIVES (THE BRIDGE) το 1999. Εκτός από ηθοποιός είναι και ταλαντούχα τραγουδίστρια και κυκλοφόρησε το πρώτο της δίσκο το 2011 με τίτλο En T’Attendant.

Φιλμογραφία Aloft (2014) Respire (2014) (Σκηνοθεσία) Enemy – Ο Ανθρωπος Αντίγραφο (2013) Night Train to Lisbon – Νυχτερινό Τρένο για τη Λισαβόνα (2013) Now You See Me – Η Συμμορία των Μάγων (2013) Et Soudain Tout le Monde me Manque – Ξαφνικά Ολοι μου Λείπουν (2011) Les Adoptes – Εύθραυστες Ισορροπίες (2011) (Σκηνοθεσία) Beginners – Οι Πρωτάρηδες (2010) La Rafle. – Τη Νύχτα που Χάθηκαν τα Αστέρια (2010) Inglourious Basterds – Αδωξοι Μπάσταρδη (2009) Le Concert (2009) Paris (2008) Le Tueur – Ο Δολοφόνος (2007) Indigenes – Πολεμιστές σε Ξένο Μέτωπο (2006) De Battre mon Coeur c`est Arrete – Ο Χτύπος που Εχασε η Καρδιά μου (2005) Ceci est Mon Corps (2001)

Ισαμπέλα Ροσελίνι

Από την καριέρα της ως μοντέλο, έως τις ερμηνείες της, τα συγγράματα της και το φιλανθρωπικό της έργο, η Ισαμπέλα Ροσελίνι δε χρειάζεται συστάσεις. Αυτό που ίσως δε γνωρίζουν πολλοί, είναι ότι το 2008, το Ινστιτούτο Sundance του Ρόμπερντ Ρέντφορντ, ανέθεσε στη Ροσελίνι να δημιουργήσει μια σειρά ταινιών μικρού μήκους για περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Εκείνη επέλεξε ως θέμα το ζευγάρωμα στο ζωικό βασίλειο και ονόμασε τη σειρά GREEN PORNO. Η σειρά καταξιώθηκε σε διάφορα φεστιβάλ ανά τον κόσμο και το 2009 απέσπασε το Βραβείο Webby. Για τη δεύτερη σεζόν που αφορούσε ζώα της θάλασσας, παρακολούθησε μαθήματα βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.

Η Ροσελίνι είναι ακτιβίστρια και εκπαιδεύτρια σκύλων για τυφλούς. Πρόσφατα η Audubon Society την τίμησε με Ειδική Μνεία για το έργο της. Έχει γράψει τρία βιβλία: “Some of Me,” “Looking at Me,” και “In the Name of the Father, the Daughter and the Holy Spirits: Remembering Roberto Rossellini.” Ανάμεσα στις πολλές ασχολίες της, είναι και οι αμέτρητες διαλέξεις που δίνει για την υποκριτική σε ΗΠΑ και Καναδά.

Φιλμογραφία

Enemy – Ο Ανθρωπος Αντίγραφο (2013) Keyhole – Κλειδαρότρυπα (2011) Late Bloomers – 3 Φορές, 20 Χρόνια (2011) Poulet aux Prunes – Κοτόπουλο με Δαμάσκηνα (2011) La Solitudine dei Numeri Primi – Η Μοναξιά των Μονών Αριθμών (2010) My Dog Tulip (2009) The Accidental Husband – Σύζυγος… κατά Λάθος (2008) Two Lovers – Δύο Ερωτες (2008) Infamous – Διασημότητα (2006) The Architect – Ο Αρχιτέκτονας (2006) Heights – Μια Νύχτα στο Μανχάταν (2005) La Fiesta del Chivo – Η Δολοφονία του Ραφαέλ Τρουχίλο (2005) The Tulse Luper Suitcases, Part 2: Vaux to the Sea – Η Τριλογία του Τούλσε Λούπε (Μέρος 2ο) (2004) The Saddest Music in the World – Η Πιο Λυπητερή Μουσική του Κόσμου (2003) The Tulse Luper Suitcases, Part 1: The Moab Story – Η Τριλογία του Τούλσε Λούπε (Μέρος 1ο) (2003) Roger Dodger – Μαθήματα Γοητείας (2002) The Impostors – Οι Τσαρλατάνοι (1998) Big Night – Η Μεγάλη Βραδιά (1996) The Funeral – Πολλοί Νεκροί για μία Κηδεία (1996) Immortal Beloved – Αθάνατη Αγαπημένη (1994) Wyatt Earp – Γουάιατ Ερπ (1994) Fearless – Σχέση Ζωής (1993) Death Becomes Her – Ο Θάνατος Σού Πάει Πολύ (1992) Wild at Heart – Ατίθαση Καρδιά (1990) Oci Ciornie – Τα Μαύρα Μάτια (1987) Blue Velvet – Μπλε Βελούδο (1986) White Nights – Λευκές Νύχτες (1985)

ΝΤΕΝΙΣ ΒΙΛΝΕΒ

Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Ντενίς Βιλνέβ, το UN 32 AOUT SUR TERRE, προβλήθηκε στα Φεστιβάλ των Καννών, Τελουρίντ και Τορόντο. Η επόμενη ταινία του, MAELSTROM, προβλήθηκε στο Σάντανς, στο Τορόντο ενώ απέσπασε και το Βραβείο FIPRESCI στο Φεστιβάλ του Βερολίνου το 2001. Το 2008 η μικρού μήκους του NEXT FLOOR έλαβε το Βραβείο της Canal+ καλύτερης ταινίας στην Εβδομάδα Κριτικής. Το 2009 παρουσίασε την τρίτη μεγάλου μήκους ταινία του POLYTECHNIQUE στο Δεκαπενθήμερο σκηνοθετών του Φεστιβάλ Καννών. Η τέταρτη ταινία του, Μέσα από τις φλόγες ( INCENDIES ) ήταν υποψήφια για Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας το 2011. Οι New York Times τη συμπεριέλαβαν στη λίστα τους με τις δέκα καλύτερες ταινίες της χρονιάς. Το Enemy ήταν η πρώτη αγγλόφωνη ταινία του σκηνοθέτη και συνεργασία με τον Τζέικ Τζίλενχαλ, η οποία και συνεχίστηκε στο Prisoners.

Φιλμογραφία

Enemy – Ο Ανθρωπος Αντίγραφο (2013) Prisoners (2013) Incendies – Μέσα από τις Φλόγες (2010) Polytechnique – Πολυτεχνείο (2009)

http://camerastyloonline.wordpress.com/2014/08/21/enemy-2013/