Ostalgie είναι ένας γερμανικός νεολογισμός, ο οποίος δημιουργήθηκε για να εκφράσει το αίσθημα νοσταλγίας της πλειονότητας των κατοίκων της πρώην Ανατολικής Γερμανίας (57%) γι' αυτήν(2).
Τι είναι όμως εκείνο που γεννά αυτήν τη νοσταλγία και την εκτίμηση ότι «η Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ) είχε περισσότερα θετικά παρά αρνητικά»(3); Πέρα από την πραγματική πια εμπειρία της ζωής στον υπαρκτό καπιταλισμό, από τη μια είναι ο τρόπος αντιμετώπισης της πρώην ΛΔΓ και των κατοίκων της από την κυρίαρχη οικονομική και πολιτική τάξη της ενιαίας Γερμανίας και από την άλλη είναι η ανάμνηση όσων θετικών μπόρεσε να προσφέρει ακόμη και αυτή η, δραματικά στρεβλωμένη στην πορεία της και τελικά αποτυχημένη, απόπειρα κατάκτησης του κομμουνισμού. Σε αντίθεση με την αποδοχή της ύπαρξης, αν όχι την ανεκτικότητα με την οποία αντιμετωπίζεται το όλο ναζιστικό παρελθόν της Γερμανίας, κάτι άλλωστε που συνδέεται με το γεγονός ότι μεγάλο τμήμα της κυρίαρχης δυτικογερμανικής τάξης προερχόταν από τους κόλπους των ναζί(4), η ΛΔΓ μισείται βαθύτατα διότι μισείται ταξικά(5). Ετσι, αντιμετωπίζεται μάλλον ως μια υπό κατοχή ή προσάρτηση χώρα, ενώ γίνεται προσπάθεια να διαγραφεί ολοσχερώς από τη συλλογική μνήμη. Ο,τι συνδέεται με την ύπαρξή της, από την οικονομική της δραστηριότητα, την επιστήμη της, την αρχιτεκτονική της, τα προϊόντα της, τις τέχνες της, ...αφανίζεται συστηματικά. Και βεβαίως όλα αυτά συνδέονται και με την αντιμετώπιση των ίδιων των κατοίκων της, οι οποίοι, πέραν του ότι νιώθουν τους εαυτούς τους σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας, σαν ένα είδος μεταναστών στον ίδιο τους τον τόπο, δεν είναι διατεθειμένοι να χάσουν την ταυτότητά τους διαγράφοντας το παρελθόν τους.
Εν προκειμένω η Ostalgie αποτελεί γι' αυτούς έναν μηχανισμό άμυνας για να διασώσουν ένα κομμάτι του εαυτού τους που επιδιώκουν να τους το ξεριζώσουν.
Δεν είναι όμως μόνον αυτό που προκαλεί την Ostalgie. Είναι ακόμη η απογοήτευση από τον καθημερινό καπιταλισμό, που βιώνουν σήμερα στην πράξη, σε σχέση με ορισμένα σημαντικά κεκτημένα της πρώην πατρίδας τους.
Ανάμεσά τους είναι ο σχεδιοποιημένος χαρακτήρας της οικονομίας, ο οποίος προσέδιδε μια ασφάλεια ως προς την εργασία και τις αμοιβές, που καμιά σχέση δεν έχει με τις σημερινές απολύσεις, την καλπάζουσα ανεργία (διπλάσια από εκείνη των δυτικών περιοχών), τις μετακινήσεις που συχνά παίρνουν το χαρακτήρα εσωτερικής μετανάστευσης για να βρει κάποιος δουλειά(6), την υιοθέτηση ελαστικών μορφών εργασίας, τις μειώσεις των απολαβών...
Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μια σειρά από σημαντικές για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων παροχές, οι οποίες σήμερα καθίστανται όλο και πιο δυσπρόσιτες για μεγάλες μερίδες του πληθυσμού, αποδίδονταν σε όλους ανεξαιρέτως με βάση την κομμουνιστική αρχή «στον καθένα ανάλογα με τις ανάγκες του». Αναφέρομαι εδώ, πέρα από την υγεία, την παιδεία, τα πολιτιστικά αγαθά, τις διακοπές, τη φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων..., και σε αγαθά όπως η στέγη, η θέρμανση, το ηλεκτρικό, οι επικοινωνίες, οι μεταφορές, τα οποία παρέχονταν δωρεάν ή σχεδόν δωρεάν. Αυτό λοιπόν το παρελθόν τους, σε συνδυασμό με το σημερινό καπιταλιστικό τους παρόν, είναι που καθορίζει τη σημερινή τους συνείδηση και στάση απέναντι στην πρώην πατρίδα τους, αυτό είναι το υλικό υπόβαθρο της Ostalgie. Και αυτό το υπόβαθρο, παρά την τρομερή σκουριά της ανελευθερίας, της γραφειοκρατίας και γενικότερα των εγκληματικών παραβιάσεων των κομμουνιστικών αρχών, που ήλθε να το επικαλύψει και τελικά να το πνίξει (γι' αυτό και κανείς τότε δεν το υπερασπίστηκε), κατόρθωσε καθώς φαίνεται να παραμείνει ζωντανό, μόνο και μόνο διότι, παρ' όλα αυτά, περιείχε και ορισμένα κομμουνιστικά στοιχεία. Αυτό και μόνον αρκεί για να συνεχίζουμε να πασχίζουμε έτσι ώστε ο σοσιαλισμός του μέλλοντος να βρει το σωστό του χρώμα(7).
(1) Προέρχεται από το συνδυασμό των γερμανικών λέξεων Ost που σημαίνει Ανατολή και nostalgie που σημαίνει νοσταλγία.
(2) Οπως προκύπτει από σφυγμομέτρηση του Ινστιτούτου Emnid που διενεργήθηκε για λογαριασμό της εφημερίδας «Berliner Zeitung». Βλέπε http://www.lemonde.fr/europe/article/2009/06/26/une-majorite-d-allemands-de-l-est-nostalgiques-de-l-ex-rda_1211769_3214.html
(3) Στο ίδιο.
(4) Στο «Καφέ Βιβλίο» που είχε εκδοθεί σε διάφορες γλώσσες από το Εθνικό Συμβούλιο του Εθνικού Μετώπου της ΓΛΔ, εκδ. «Verlag Zeit im Bild», αναφέρονται ονομαστικά εκατοντάδες άνθρωποι, οι οποίοι υπήρξαν εγκληματίες πολέμου και εγκληματίες ναζί και στη συνέχεια κατέλαβαν σημαντικές θέσεις στην Ομοσπονδιακή Γερμανία και το Δυτικό Βερολίνο.
(5) Γι' αυτό είναι να γελάς με όσους κάνουν λόγο για γερμανικό νεοεθνικισμό, την περίοδο που ένα τμήμα του γερμανικού έθνους αντιμετωπίζεται με τέτοιο ρατσιστικό τρόπο από την κυρίαρχη αστική τάξη.
(6) Η εποχική μετανάστευση προς πόλεις της πρώην Δυτικής Γερμανίας και η εκεί διαβίωση, υπό συνθήκες που θυμίζουν εκείνες των πρώτων ξένων μεταναστών σε αυτήν, είναι σύνηθες φαινόμενο.
(7) Παράφραση από το ποίημα «Γυμνάσματα» του Αρη Αλεξάνδρου.
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=188934
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου