Το καινούργιο βιβλίο του Ματ Ρίντλεϊ «The Rational Optimist» («Ο ορθολογιστής αισιόδοξος») έρχεται, θα έλεγε κανείς, την ώρα που πιο πολύ το χρειαζόμαστε, εν μέσω πολέμων, λιμών, οικολογικής καταστροφής και, πιο κοντά σε μας, προβλέψεων για χρόνια οδύνης και στέρησης. Ουδέν κακόν αμιγές καλού, μας λέει ο συγγραφέας. Αυτό ισχύει ακόμα και όσον αφορά τη διαρροή πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού. Οπως έχει ανακαλύψει το περιοδικό Planet BP, πίσω από τα καταστροφολογικά πρωτοσέλιδα υπάρχουν ενδείξεις για απρόσμενα ωφελήματα στην περιοχή. «Οι τοπικές επιχειρήσεις», αναφέρει, «ιδίως τα ξενοδοχεία, ευημερούν, γιατί έχουν έρθει εδώ πολλοί άνθρωποι από την BP και άλλες ομάδες ειδικών επείγουσας παρέμβασης για την αντιμετώπιση της διαρροής πετρελαίου».
Να κι άλλη μια σκέψη βγαλμένη από το παρηγορητικό βιβλίο του Ρίντλεϊ: «Ο 21ος αιώνας θα είναι μια υπέροχη εποχή για να είσαι ζωντανός», λέει. Ενα μήνυμα που αξίζει να διαδοθεί και εκτός των πολιτιστικών σελίδων των εφημερίδων, από τους νεόπτωχους μέχρι τους νεαρούς πτυχιούχους που δεν βρίσκουν δουλειά: «Τόλμησε να είσαι αισιόδοξος». Ή, όπως το διατύπωσε κάποτε ο Ντέιβιντ Κάμερον: «Ας αφήσουμε το ηλιόφως να κερδίσει τη μέρα».
Ακόμα και οι εργαζόμενοι που περιμένουν να χάσουν τη δουλειά τους εξαιτίας των περικοπών των δημοσίων δαπανών που έχει ανακοινώσει η κυβέρνηση μπορούν να σκεφτούν, για παράδειγμα, πως η αλλαγή αυτή θα τους ανακουφίσει από την πίεση της δουλειάς στην ιδιωτική ζωή τους, ενώ ταυτόχρονα θα βοηθούν στη σωτηρία του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Σε κάθε περίπτωση, όπως έχει παρατηρήσει ο υπουργός Oικονομικών Τζορτζ Οζμπορν, η οδύνη είναι «αναπόφευκτη». «Ολα αυτά είναι απολύτως αναγκαία», λέει ο ακατάβλητα αισιόδοξος δρ Πανγκλός στον «Αγαθούλη» του Βολταίρου, όταν του ζητούν να εξηγήσει την εξάπλωση της σκληρότητας, της απάτης και των χρεοκοπιών. «Γιατί η ιδιωτική δυστυχία είναι δημόσια ωφέλεια, έτσι ώστε όσο περισσότερες ιδιωτικές συμφορές υπάρχουν, τόσο μεγαλύτερο είναι το γενικό καλό».
Σε ατομικό επίπεδο, ο ελεύθερος χρόνος είναι το αδιαμφισβήτητο δώρο της ανεργίας, καθώς ο άνεργος μπορεί να αρχίσει να υφαίνει, να φτιάχνει μαρμελάδες και τουρσιά ή να ασχοληθεί με οποιαδήποτε άλλη ωφέλιμη δραστηριότητα στη νέα εποχή λιτότητας. Δεν θα μπορούσε η αυξανόμενη οικονομική δυσπραγία, αναρωτιέται ένας από τους αισιόδοξους σχολιαστές, να ξαναβγάλει τα παραχαϊδεμένα παιδιά στους δρόμους, στο κρυφτό και στο κυνηγητό; «Κάτι που θα μπορούσε να αναβιώσει στη νέα εποχή λιτότητας είναι η παιδική ηλικία του ’50».
Αν η υπόσχεση του κυνηγητού δεν πείθει τους υλιστικά σκεπτόμενους, υπάρχουν κι άλλα καλά νέα: ενδείξεις που έχουν συγκεντρώσει επιστήμονες της ευτυχίας υποστηρίζουν ότι η οικονομική ευμάρεια δεν φέρνει την ευτυχία. Το επιχείρημα συνοψίζεται σε ένα μανιφέστο από το νεότευκτο Κίνημα για την Ευτυχία (με ιδρυτές τον λόρδο Λάγκαρντ, τον Αντονι Σέλντον και τον Τζέοφ Μάλιγκαν), που διακηρύσσει ότι «καθώς η κοινωνία μας γινόταν πλουσιότερη, η ευτυχία μας δεν προχώρησε ούτε ένα βήμα. Παρά την αυξανόμενη αφθονία, η ζωή μας γίνεται όλο και πιο αγχώδης. Το παράδοξο αυτό απαιτεί ριζική αναθεώρηση του στυλ ζωής και των στόχων μας». Και είναι παράξενο που η νέα μας κυβέρνηση συνεργασίας δεν έχει αξιοποιήσει αυτά τα ευρήματα για να καθησυχάσει εκείνους τους ψηφοφόρους που επιμένουν ότι μια απότομη άνοδος του ΦΠΑ μπορεί να είναι πολύ πιο καταθλιπτική για τον φτωχό ή άνεργο πολίτη απ’ ό, τι για τον πλούσιο. Δεν είναι η καλύτερη στιγμή τώρα για να θέσουν οι επιστήμονες της ευτυχίας τη συλλογική σοφία τους στη διάθεση των δυστυχισμένων;
«Χρειαζόμαστε μια πιο συνεργατική κοινωνία όπου οι άνθρωποι θα περιμένουν περισσότερη ικανοποίηση από αυτά που δίνουν παρά από αυτά που παίρνουν», λέει το Κίνημα για την Ευτυχία. Πριν από λίγες μέρες, τα λόγια αυτά θα ήταν υπέροχο δώρο για την κυβέρνηση. Χάσε τη δουλειά σου, αλλά ανακάλυψε τη φύση, τον διαλογισμό, τη φιλανθρωπία.
Συμβουλές
Είναι ομολογουμένως δύσκολο να φανταστείς τον υπουργό Oικονομικών, τον άνθρωπο με τη λιγότερο ευτυχισμένη όψη που έχω δει, να μας συμβουλεύει να μη στενοχωριόμαστε, αλλά ο συνάδελφός του, ο Ντέιβιντ Κάμερον, ακούστηκε ήδη από το 2006 να διακηρύσσει ότι «η βελτίωση της αίσθησης ευεξίας της κοινωνίας μας είναι, πιστεύω, η κεντρική πολιτική πρόκληση των καιρών μας». Είχε πει επίσης ότι «είναι καιρός να παραδεχτούμε πως υπάρχουν περισσότερα στη ζωή από το χρήμα, είναι καιρός να ενδιαφερθούμε όχι μόνο για το ΑΕΠ αλλά και για τον ΓΔΕ – τον γενικό δείκτη ευτυχίας». Γιατί, λοιπόν, αυτές τις δύσκολες ώρες δεν ακούμε τίποτα από τον πιο ισχυρό συνήγορο της ευτυχίας σε τούτη τη χώρα;
Οι στρατηγικές που συνιστώνται από τους συναδέλφους του που ίδρυσαν το Κίνημα για την Ευτυχία δεν είναι όλες δαπανηρές ή περίπλοκες. Η συνταγή τους περιλαμβάνει πέντε βασικά πράγματα που τα αρχικά τους σχηματίζουν τη λέξη GREAT. Να δίνεις, να συνδέεσαι με άλλους, να ασκείς το σώμα σου, να νοιάζεσαι για τον κόσμο γύρω σου, να διδάσκεσαι κάτι καινούργιο (Giving, Relating, Exercising, Attending, Teaching). Ενώ περιμένουμε την έρευνα που θα επιβεβαιώσει ότι αυτές οι πρακτικές έχουν κάτι να προσφέρουν, από ηδονιστική σκοπιά, σε κάποιον που έχασε τη δουλειά του ή που ποτέ δεν είχε, οι ειδικοί του Κινήματος ισχυρίζονται ότι τα θέσφατά τους «βρίσκονται στον πυρήνα των διδασκαλιών όλων των μεγάλων αρχαίων δασκάλων». Αν ο Great-ισμός είναι κάποιο είδος καινούργιας θρησκείας, αναρωτιέσαι αν η κυβέρνηση δεν θα θεωρήσει πιο εύκολο, σ’ αυτούς τους καιρούς της οικονομικής συρρίκνωσης, να κατευθύνει τους ανήσυχους δυσαρεστημένους προς την κατεύθυνση του παγανισμού, του σαμανισμού ή κάποιου άλλου βολικού –ισμού που δεν εποφθαλμιά τα κρατικά κονδύλια ή την κυβερνητική αξιοπιστία.
Αντιφατικά στοιχεία
Προς το παρόν, οι ειδικοί της ευτυχίας εξακολουθούν να διδάσκουν το παροδικό των εγκόσμιων αγαθών μέσα από τα ακαδημαϊκά ιδρύματα και τις παρυφές της κυβερνητικής εξουσίας: αξιοσημείωτο επίτευγμα για μια επιστήμη τόσο πολύ εξαρτημένη από υποκειμενικά ευρήματα και τόσο αόριστη όσον αφορά τη δυνατότητά της να ωφελήσει πραγματικά και μακροπρόθεσμα, ακόμη κι αν αποδεχθείς ότι η ευτυχία επιδέχεται, ηθικά ή πρακτικά, προώθηση «εκ των άνω». Μέσα στον μπερδεμένο σωρό αντιφατικών στοιχείων πάνω στην ατομική ευτυχία, ένα αξιοσημείωτο εύρημα είναι ότι τα άτομα είναι τα ίδια μάλλον ανίκανα να προβλέψουν τι θα τους δώσει ευχαρίστηση. Με δεδομένο ότι υπάρχουν πολλοί που δηλώνουν ευτυχισμένοι κάτω από τους Ταλιμπάν, η μηχανολογία της ευτυχίας δεν φαίνεται ευκολότερη σε εθνική κλίμακα.
Τα κακά νέα είναι ότι οι επαγγελματίες της ευτυχίας πιθανόν να μη μπορούν να κάνουν τίποτα για μας. Και τα καλά; Οι επαγγελματίες της ευτυχίας πιθανόν να μη μπορούν να κάνουν τίποτα για μας. Το ποτήρι είναι μισογεμάτο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου